Iryzyna jest hormonem produkowanym głownie przez mięśnie i tkankę tłuszczową podskórną. Odgrywa ona kluczową rolę w brązowieniu białej tkanki tłuszczowej, w konsekwencji przeciwdziała odkładaniu się tłuszczu, rozwojowi otyłości oraz poprawia stan metaboliczny organizmu, wpływając pozytywnie na stan zdrowia.
Rycina 1 (Arhire 2019)
Niska temperatura i ćwiczenia fizyczne prowadzą do zwiększonej termogenezy, czyli zwiększonego uwalniania ciepła przez organizm. Za komunikację pomiędzy mięśniami a tkanką tłuszczową odpowiada iryzyna, która uwolniona do krwi prowadzi do przemian w tkance tłuszczowej zwiększając spalanie tłuszczu.
Czym jest biała a czym brązowa tkanka tłuszczowa?
Nasze ciało składa się przede wszystkim z białej tkanki tłuszczowej (WAT – white adipose tissue). Jest ona głównie magazynem energii w postaci tłuszczu, dla tego możemy dostrzec jej żółtawą barwę. W jej skład chodzi mała ilość komórek, naczyń krwionośnych oraz mitochondrów, które są głównym miejscem produkcji energii do otoczenia.
Natomiast brązowa tkanka tłuszczowa (BAT brown adipose tissue) sprzyja spalaniu kalorii. Jej kolor jest wynikiem dużej ilości naczyń krwionośnych, mitochondriów oraz wielu komórek tłuszczowych. Wykazano, że im wyższy poziom BAT tym niższy poziom tkanki tłuszczowej.
Czy ćwiczenia dużo dają w kwestii iryzyny?
Wraz ze wzrostem masy mięśniowej wzrasta poziom iryzyny. U zwierząt poziom iryzyny wzrasta o 65% po 3 tygodniach ćwiczeń u ludzi o prawidłowej masie ciała, stosujących ćwiczenia wytrzymałościowe przez okres 10 tygodni poziom iryzyna zwiększa się dwukrotnie . Nawet nieznaczny wzrost poziomu iryzyny powoduje poprawę poziomu cukru we krwi oraz zmniejszenie poziomu tkanki tłuszczowej.
A co się dzieje w otyłości?
Wraz ze wzrostem otyłości poziom iryzyny we krwi jest wyższy. Może być to zjawisko iryzyno-oporności. Jest to podobna zależność jak w cukrzycy typu 2, czyli insulino-oporności, gdzie organizm uodparnia się na działanie hormonu. Ponadto poziom iryzyny we krwi związany jest z zespołem metabolicznym, stłuszczeniem wątroby, chorobą wieńcowa i zespołem policystycznych jajników. Poziom iryzyny znacznie spada po operacji bariatrycznej – pomniejszania żołądka, przyczyną wydaje się spadek masy mięśniowej.
Rycina 2(Arhire 2019)
Iryzyna działa lokalnie oraz ogólnoustrojowo. Pełni ona wiele funkcji w różnych tkankach lub narządach, wpływa na funkcjonowanie mięśni szkieletowych, trzustki, wątroby, mózgu. Zwiększa wrażliwość na insulinę, pozytywnie wpływa na mineralizację kości, zmniejsza poziom tkanki tłuszczowej, poprawia wchłanianie glukozy i spalanie tłuszczu w mięśniach szkieletowych, sercu oraz wątrobie, zapobiega demencji.
Czy dieta ma wpływ na poziom iryzyny?
Istnieją dowody na wpływ niektórych aspektów diety na stężenie iryzyny. Poziom iryzyny wzrasta u osob z zespołem metabolicznym na diecie o niskim indeksie glikemicznym. Podobnie suplementacja diety kwasami tłuszczowymi omega-3 (EPA i DHA) znacznie zwiększyła poziom iryny w surowicy. Kwasy tłuszczowe Omega 3 łagodzą stany zapalne i związaną z wiekiem utratę mięśni, zapobiegają ogólnoustrojowej oporności na insulinę i pozytywnie wpływają na profil lipidowy (np. cholesterol, trójglicerydy).
Produkty zawierające wyżej wymienione kwasy tłuszczowe to głównie tłuste ryby takie jak łosoś, śledź, makrela, pstrąg łososiowy. Alternatywą może być również tran. Produktami o niskim indeksie glikemicznym będącymi dobrym źródłem węglowodanów w diecie są gruboziarniste kasze, pełnoziarnisty makaron z semoliny durum, ryż brązowy, pieczywo z mąki typ 2000/1500, rośliny strączkowe.
Podsumowując waża się, że iryzyna może w przyszłości być środkiem leczniczym w chorobach metabolicznych oraz otyłości, prowadząc do spadku masy ciała poprzez wykorzystanie jej do przemian w tkance tłuszczowej zwiększających tempo metabolizmu spoczynkowego.
Bibliografia:
Arhire LI, Mihalache L, Covasa M Irisin: A Hope in Understanding and Managing Obesity and Metabolic Syndrome Front. Endocrinol., 2019 Aug 2;10:524.
Cai X, Qiu S, Li L, Zügel M, Steinacker JM, Schumann U. Circulating irisin in patients with polycystic ovary syndrome: a meta-analysis. Reprod Biomed Online. 2018;36:172–180.
Guo W, Zhang B, Wang X. Lower irisin levels in coronary artery disease: a meta-analysis. Minerva Endocrinol. 2017
Boström P, Wu J, Jedrychowski MP, Korde A, Ye L, Lo JC, Rasbach KA, Boström EA, Choi JH, Long JZ, Kajimura S, Zingaretti MC, Vind BF, Tu H, Cinti S, Højlund K, Gygi SP, Spiegelman BM. A PGC1-α-dependent myokine that drives brown-fat-like development of white fat and thermogenesis. Nature. 2012;481:463–468.
Lidell ME, Enerback S. Brown adipose tissue–a new role in humans? Nat Rev Endocrinol. (2010) 6:319–25.
Enerback S. Brown adipose tissue in humans. Int J Obes. (2010) 34(Suppl 1):S43–46. doi: 10.1038/ijo.2010.183
Lowell B.B., Susulic W., Hamman W. i wsp. Development of obesity in transgenic mice after genetic ablation of brown adipose tissue. Nature 1993; 366: 740–742.
Pontus Boström,1 Jun Wu,1 Mark P. Jedrychowski,2 Anisha Korde,1 Li Ye,1 James C. Lo,1 Kyle A. Rasbach,1 Elisabeth Almer Boström,3 Jang Hyun Choi,1 Jonathan Z. Long,1 Shingo Kajimura,4 Maria Cristina Zingaretti,5 Birgitte F. Vind,6 Hua Tu,7 Saverio Cinti,5 Kurt Højlund,6 Steven P. Gygi,2 and Bruce M. Spiegelman1,* A PGC1α-dependent myokine that drives browning of white fat and thermogenesis Nature. 2012 Jan 26; 481(7382): 463–468.
Osella AR, Colaianni G, Correale M, Pesole PL, Bruno I, Buongiorno C, Deflorio V, et al. Irisin serum levels in metabolic syndrome patients treated with three different diets: a post-hoc analysis from a randomized controlled clinical trial. Nutrients. (2018)
Ansari S, Djalali M, Mohammadzadeh Honarvar N, Mazaherioun M, Zarei M, Agh F, et al. The effect of n-3 polyunsaturated fatty acids supplementation on serum irisin in patients with type 2 diabetes: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Int J Endocrinol Metab. (2017)
Oelmann S, Nauck M, Volzke H, Bahls M, Friedrich N. Circulating irisin concentrations are associated with a favourable lipid profile in the general population. PLoS ONE. (2016)
